Fon
akım tablosu, bilanço ve gelir tablosu ile birlikte ilgililere sunulur,
böylece işletmenin mali gücü ve bu mali gücün nasıl kullanıldığı, gelecekteki
fon gereksiniminin ne olduğu gibi konularda bilgiler verir.
Fon
akım tablosu fon kaynakları ve fon kullanımları olarak iki bölümden
oluşmaktadır.İlk bölümde işletmenin belli bir dönemde elde ettiği fonlar,
diğer bölümde ise bu fonların nerelerde kullanıldığı gösterilmektedir.
Fon
Kaynakları
Bir işletmenin sağlayabileceği fon
kaynakları temel olarak dört grupta toplanmaktadır:
· İşletmenin faaliyetleri sonucu yaratılan
kaynaklar
· İşletmenin aktif değerlerindeki azalışlar
· İşletmenin borçlarındaki artışlar
· İşletmenin sermayesindeki artışlar
İşletmenin belli
bir faaliyet döneminde yarattığı kaynaklar şöyle ifade edilebilir:
Dönem karı + Nakit çıkışı
gerektirmeyen giderler – Nakit girişi sağlamayan gelirler
İşlem
sonucunda oluşacak artı tutar işletmenin faaliyetleri sonucunda yaratmış
olduğu fon kaynaklarını ifade edecektir.Gelir tablosunda dönem karı
hesaplanırken yapılan işlemlerde aslında işletmeden bir fon çıkışı yaratmayan
giderler ve aynı zamanda fon girişi sağlamayan gelirler de yer almaktadır.Bu
türden olan gelir ve giderler ne fon kaynağı, ne de fon kullanımını ifade
ederler.Örnek olarak işletmenin ayırmış olduğu amortisman giderleri
gösterilebilir.Aslında işletmeden amortisman tutarı kadar bir fon çıkışı
olmamış, ama bu tutar dönem karının hesaplanmasında düşülmüştür.Stok değer
düşüklüğü, menkul kıymet değer düşüklüğü, önceden ödenmiş giderlerin cari
dönemde giderleştirilen kısımlarının izlenildiği hesaplar
da aynı özelliğe sahiptirler.Tüm bu giderler gelir tablosunun uygun
bölümlerinde yer almış, dönem karı saptanırken bu giderler düşülmüş, ama
aslında işletmeden bir fon çıkışı yaşanmamıştır.Aynı şekilde gelir tablosunda
gelir olarak kabul edilen ama işletmeye fon girişi sağlamayan türden olan
gelir hesapları da yer almaktadır.Örnek olarak işletmenin önceden tahsil
ettiği gelirlerin cari dönemde gelir olarak kabul edilen kısımları
gösterilebilir.Tahakkuk etmiş ama henüz tahsil edilmemiş gelirler de aynı
özelliğe sahiptirler.Bu türden olan gelirler işletmeye cari dönemde gerçek
anlamda bir fon girişi sağlamadıkları halde gelir tablosunda uygun
bölümlerinde yer almış ve dönem karının hesaplanmasında
kullanılmışlardır.Gerçek fon kaynağı tutarını belirlemek için bu tür
gelirlerin dönem karından geri düşülmesi gerekmektedir.İşletmede nakit
çıkışı sağlamayan giderler aşağıdaki gibidir:
- Amortisman giderleri
- Reeskont faiz giderleri
- Karşılık giderleri
- Gelecek aylara ait giderlerin cari döneme ait kısımları
- Gider tahakkuklarında artışlar
İşletmeye fon girişi sağlamayan
gelirler ise şunlardır:
- Reeskont faiz gelirleri
- Konusu kalmayan karşılıklar
- Gelecek aylara ait gelirlerin cari döneme ait kısımları
- Gelir tahakkuklarında artışlar
Fon
akım tablosunun faaliyetlerden sağlanan fon kaynakları bölümü hazırlanırken
dönemin gelir tablosundaki olağan ve olağan dışı kar tuturlarından onların
hesaplanmasında yer alan yukarıdaki gelir ve gider çeşitleri kurallara uygun
şekilde eklenmeli ve düşülmelidir.Yani dönemin olağan ve olağan dışı kar
tutarlarına fon çıkışı sağlamayan giderler eklenmeli, fon girişi sağlamayan
gelirler ise düşülmelidir.
İşletmenin
aktif değerlerinde oluşacak azalış işletmeye fon kaynağı
sağlamaktadır.Bilindiği üzere işletmenin varlıkları Dönen varlıklar ve duran
Varlıklar başlıkları altında toplanmaktadır.Dönen varlıklardaki azalışların
saptanmasında brüt değerler kulanılmaktadır.Yanı karşılıklar ve değer
düzenleyici hesaplar dikkate alınmamaktadır.Duran varlık kalemlerindeki
azalışlar saptanırken de brüt değerler kullanılmaktadır.Tekdüzen muhasebe
sistemine uygun olarak duran varlıkların satın alınmasından doğan fon
çıkışları ve duran varlıkların satılmasından doğan fon girişleri fon akım
tablosunda ayrı ayrı gösterilmektedir.İşletme sahip olduğu duran varlığı net
defter değerinin hem üstünde, hem de altında bir tutara satabilir ki, birinci
durumda işletme kar, ikncide ise zarara uğrayacaktır.Net defter değeri maddi
duran varlığın maliyet bedeli ile birikmiş amortisman tutarı arasındaki
farktır.İşletmenin maddi duran varlık satışından elde edeceği kar olağandışı
gelir, zarar ise olağandışı zarardır ve bu tutarlar sırasıyla diğer
olağandışı gelir ve karlar ve diğer olağandışı zararlar hesaplarında
izlenilmektedir.Gelir tablosunda dönem karı hesaplanırken bu kalemler de
hesaba katılmışlardır.Fon akım tablosunda aynı tutarın iki defa
hesaplanmasına yol vermemek için maddi duran varlık satışı karı dönem
karından düşülmeli, zarar tutarı ise dönem karına eklenmelidir.
İşletme
uzun veya kısa vadeli borçlanma yoluyla da fon kaynağı sağlayabilir.Burada
dikkat edilmesi gereken borç ve gider karşılıkları alt başlığındaki
kalemlerdeki artışın fon kaynağı olarak kabul edilmemesidir.Aynı şekilde
işletmenin sermeyesinde oluşacak artışlar da fon kaynağı
oluşturmaktadır.Öz sermaye kalemlerinden yedekler kalemlerindeki artış ve
yeniden değerleme artışları fon kaynağı olarak kabul edilmemektedir.Kısacası
işletmenin aktif kalemlerindeki azalış, pasif kalemlerindeki artış fon kaynağı
olarak nitelendirilmektedir.
Fon
Kullanımları.
İşletmenin fon kullanımları da dört
grupta toplanmaktadır:
- İşletmenin faaliyetleri sonucunda fon kullanımları
- İşletmenin aktif değerlerinde artış
- İşletmenin borçlarında azalış
- İşletmenin sermayesinde azalış
Dönem karı +
Nakit çıkışı gerektirmeyen giderler – Nakit girişi sağlamayan gelirler
işleminin
negatif değer alması işletmenin faaliyetleri sonucunda mali kaynaklarında
azalma meydana geldiğini gösterir ki, bu da fon kullanımı anlamına
gelmektedir.İşletmenin dönem sonunda zarar etmesi onun fon kaynağı
yaratmaması anlamına gelmez.Yani dönem sonunda zarar eden bir işletme de
faaliyetleri sonucunda fon kaynağı yaratbilir.Şöyle ki, işletmenin cari
dönemde ayırmış olduğu amortisman, karşılık, itfa payları dönem zararından
büyük ise aradaki fark kadar işletme fon kaynağı yaratabilmiştir.Aksi
durumda ise aradaki fark kadar mali kaynaklarda bir azalma yani fon kullanımı
olmuştur.Fon akım tablosunun faaliyetlerle ilgili fon kullanımı bölümünde de
fon kaynaklarında olduğu gibi olağan ve olağandışı zarar tutarları üzerinde
düzeltmelerin yapılması gerekmektedir.Önemli olan bu düzeltmeler sonucunda
ortaya çıkacak olan değerdir.Değerin artı çıkması fon kaynağı, eksi çıkması
ise fon kullanımı olacaktır.
İşletmenin varlıklarındaki artışlar fon kullanımını ifade ermektedir.Örnek
olarak işletmenin yeni bir bina satın alması gösterilebilir.
İşletmenin kısa ve uzun vadeli borçlarındaki azalışlar da fon kullanımını
ifade etmektedir.
Aynı şekilde işletme sermayesinin çeşitli nedenlerle azaltılması da fon
kullanımı olarak kabul edilmektedir.Ama işletmenin sermayesinin azaltılması
zararın sermayeye devri suretiyle yapılıyorsa bu fon kullanımı olarak
nitelendirilmez.Çünki bu drumda işletmeden gerçek bir fon çıkışı
yaşanmamaktadır.
İşletmenin belli bir dönemine ait fon akım tablosunun hazırlana bilmesi için
en az iki ardışık döneme ait bilançolarına, cari döneme ait gelir ve kar
dağıtımı tablolarına ihtiyaç vardır.
Fon
Akım Tablosunun Yorumu
Fon
akım tablosunu daha iyi yorumlaya bilmek için tablonun kaynak ve kullanım
bölümlerini oluşturan kalemlerin dikey yüzdelerini hesaplamak ve her bir
kalemin toplam içindeki payını dikkate alarak yorumlamak gerekir.İlk olarak
işletmenin fon kaynakları yorumlanır.İşletme yöneticileri burda en fazla
fonların nerelerden sağlandığını incelerler.
İşletme
açısından en iyi olan faaliyetlerden sağlanan kaynaklardır.Bu tutarın fazla
olması işletmenin fon yaratma gücünün yüksek olduğunu gösterir.Yani işletme
kendi kendini finanse edebilmektedir.Dönen varlıklardaki azalışlardan elde
edilen fonların incelenmesinde ise hazır değerlerden daha çok stok ve
alacaklardaki azalmalarla yaratılan fonlar olumlu karşılanmaktadır.
Hazır
değerlerin azalması işletmenin likiditesini azalttığı halde alacakların
tahsili ve stok devrinin yüksek olması yüzünden bu kalemlerde yaşanan
azalışlar arzu edilendir.Duran varlıkların azaltılması yoluyla fon
kaynaklarının sağlanması her zaman için olumlu değildir.Eğer duran
varlıklarda azalma küçülme, gerileme yüzünden kaynaklanıyorsa bu iyi bir
durum değildir.
Ama
işletmenin yeni teknolojiden yararlanmak, atıl kapasite maliyetlerinden
kurtulmak ve benzeri amaçlarla duran varlıklarını azaltması iyi bir
durumdur.
İşletmenin
borçlanma yoluyla fon elde etmesi onun kredi itibarının iyi olmasını gösterse
de elde edilen bu fonların belli bir bedeli olduğu unutulmamalıdır.Genelde
uzun vadeli borçlanma tercih edilmektedir.Sermaye artırımı yoluyla fon
kaynağı sağlanması da arzu edilen bir durum olarak
değerlendirilmektedir.
Fon
kullanımları bölümünde ise işletmenin en fazla nerelerde fon kullandığını
incelenir.Dönen varlıklardaki artış zamanı fon kaynaklarının hazır değerler,
ticari alacaklar ve stoklar arasında dengeli bir şekilde dağıtılmasına dikkat
edilir.Bu zaman ne likidite yetersizliğine ne de atıl nakit tutulmasına neden
olacak bir kaynak kullanımı yapılmamalıdır.İşletmenin duran varlıklara
yatırım yapması büyümek amacıyla yapılmışsa olumlu bir durum vardır.Ama
burada yapılan fon kullanımlarının kaynaklarına dikkat
edilmelidir. Özkaynaklar ve uzun vadeli borçlanma yoluyla yapılan duran varlık
yatırımları olumlu karşılandığı halde kısa vadeli borçlanma yoluyla sağlanan
fon kaynaklarının bu amaçla kullanılması olumsuz bir durumdur.
|
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder
Sorularınızı Bekliyorum