MALİYET SAPMALARI NASIL HESAPLANIR?

STANDAR MALİYET SİSTEMİNDE SAPMA MALİYETLERİNİN HESAPLANMASI

 

                Standart maliyet sistemini kullanan üretim işletmeleri, dönem başında standart olarak belirlemiş oldukları üretim maliyetlerini hesaplamalarında kullanılırlar. Maliyet dönemi sonunda fiili olarak gerçekleşen maliyetler ile standart maliyetler karşılaştırılarak ortaya çıkan maliyet sapmaları olumlu ya da olumsuz olarak değerlendirilerek, nedenleri araştırılır ve çözüm yolları bulunur. Amaç, piyasada aynı sektörde faaliyet gösteren işletmelerin kabul etmiş oldukları standart maliyetlere ne ölçüde uyulduğunun ortaya koyularak üretim girdilerinin verimliliğini ölçmektir.

                Bir üretim işletmesinde, bir mamulün maliyetini oluşturan üretim giderleri aşağıdaki gibidir :

                1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri

                2. Direkt işçililik Giderleri

                3. Genel Üretim Giderleri

                               a. Değişken Genel Üretim Giderleri

                               b. Sabit Genel Üretim Giderleri

                Standart maliyet sistemini uygulayan bir işletmede de yukarıda sıraladığımız maliyet çeşitlerinde sapmalar geçekleşir. Şimdi bu sapmaları inceleyelim :

 

1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Sapmaları :

                a. Fiyat Sapması

                b. Miktar Sapması

2. Direkt İşçilik Sapmaları :

                a. Ücret Sapması

                b. Süre (Verim) Sapması

3. Değişken Genel Üretim Giderleri Sapmaları:

                a. Bütçe Sapması

                b. Verim Sapması

4. Sabit Genel Üretim Sapmaları

                a. Bütçe Sapması

                b. Kapasite Sapması

1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Sapmaları :

a. Fiyat Sapması : ( Fiili Fiyat – Standart Fiyat ) x Toplam  Fiili Miktar

b. Miktar Sapması : (Fiili Miktar – Standart Miktar) x Birim Standart Fiyat

c. Toplam Direkt İlk Madde ve Malzeme Sapması : Fiyat Sapması + Miktar Sapması

2. Direkt İşçilik Sapmaları :

a. Ücret Sapması : (Fiili Ücret – Standart Ücret) x Toplam Fiili Süre

b. Süre(Verim) Sapması : (Fiili Süre- Standart Süre) x Standart  Saat Ücret

c. Toplam Direkt İşçilik Sapması: Ücret Sapması + Süre Sapması

                Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar :

1. KPSS-A, SMMM staja başlama ve SMMM yeterlilik sınavlarında sapmalar ile ilgili sorular yukarıdaki sapma formüllerinden gelmektedir.

2. İster miktar ister süre sapması olsun sonuçlar her zaman TL cinsinden hesaplanmaktadır.

3. Sonuçlar  (+) çıkarsa olumsuz sapma, sonuçlar (-) çıkarsa olumlu sapma olarak değerlendirilir.

4. Formül ezberleme yöntemlerinden biri, parantez içi TL cinsinden ise, çarpım toplam fiili miktar ya da süredir. Parantez içi TL cinsi dışında bir ölçü ise( Süre gibi) çarpım standart birim ücret ya da birim fiyattır.

5. Formülleri uygularken, TL cinsi fiyat ve ücreti birim olarak, miktar ve süreleri toplam olarak alınız.

Sapmaların mantığını anlamak :

Örneğin, 1 elbise üretmek için standart olarak 4 metre kare kumaşa ihtiyaç duyulsun. Kumaşın metre kare fiyatı standart olarak 2 TL olsun. İşletme dönemde 2.000 adet elbise üretmiş ve 7.000 metre kare kumaş tüketmiş ve toplamda 21.000 TL maliyet katlanmış olduğunu varsayarsak.

2.000 adet elbise için standart olarak ( 2.000 * 4) 8.000 metrekare kumaşa ihtiyaç var. Ama işletme 7.000 metrekare kumaş tükettiğine göre ; burada 1.000 metre kare kumaş tasarruf etmiştir yanı miktar anlamında olumlu sapma. 1.000 metre kare kumaşı standart fiyat olan 2 TL ile çarparsak 2.000 TL olumlu miktar sapma vardır.

Fiyat sapması olarak analiz edersek; işletme 1 metre kare kumaşın standart fiyatını 2 TL olarak belirlemiştir. Dönem içerisinde kullandığı 7.000 metre kumaş için 21.000 TL ödediğini göre fiili fiyatı ( 21.000/7.000) 3 TL olarak gerçekleşmiştir. Yani 1 metre kare kumaşta 1 TL olumsuz sapma vardır. Standart olarak 7.000* 1 TL’den 7.000 TL olumsuz fiyat sapması vardır.

“Toplam direkt ilk madde malzeme sapması : Miktar sapması + fiyat sapması “ formülünden 2.000 TL olumlu  +  7.000 TL olumsuz = 5.000 TL olumsuz sapma vardır.