ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ

ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ

 

• V.U.K.’un 281. maddesine göre alacaklar mukayyet değer ile değerlenirler.
• Mukayyet değer ölçüsü uygulanmadan önce, bu alacaklar içinde şüpheli ve değersiz alacaklar var ise saptanır ve bunlar muhasebe kayıtlarıyla düşüldükten sonra geriye kalan alacaklara mukayyet değer ölçüsü uygulanır.
• İsteyen mükellefler, alacak ve borç senetlerini değerleme günündeki gerçek değerinde indirgenmesi amacıyla reeskont işlemi yapabilirler.
• Döviz cinsinden alacak ve borçlarında dönem sonunda Maliye Bakanlığınca açıklanan döviz alış kuru esas alınarak TL’ye çevrilmesi ve doğan kur farklarının gelir ya da gider olarak kayıtlara intikal ettirilmesi gerekmektedir.

 

İhracat İşlemlerinden Doğan Alacakların Değerlemesi

 

• İhracat işlemlerinden doğan yurt dışı döviz alacaklarının fiili ihracattan itibaren 180 gün içinde yrda getirilmesi gerekmektedir.
• Kambiyo mevzuatına göre de, dövizin yurda erken getirilmesini teşvik ve bu şekilde çalışan firmaların yurt dışında döviz bulundurmalarının sağlanarak, ihracat yapmalarını teşvik etmek amacıyla 90 gün içinde döviz bedelinin %70’ini getiren firmalara %30’luk kısmını yurt dışında serbestçe kullanabilme hakkı verilmiştir. Bu hakkı kullanmak istemeyen firmalar 180 gün içinde ihracat bedellerinin tamamını yurda getirmeleri gerekmektedir.

 

Şüpheli Alacaklar

 

V.U.K. 323. maddesine göre şüpheli alacak karşılığı ayırmanın koşulları şöyledir :

 

• Bilanço esasına göre defter tutulmalıdır : bir alacağın şüpheli sayılarak zarar hesabına nakli, ancak karşılık ayrılması ile mümkündür. Karşılık ayırma işlemi de sadece bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerce yapılabilmektedir.
• Alacak, Ticari veya Zirai Kazancın Elde Edilmesi ve Devamı ile İlgili Olmalıdır : Hatır senetleri veya personelden olan alacaklar için şüpheli alacak karşılığı ayırmak mümkün değildir.
• Alacak Değerleme Günü İtibari ile Teminatsız Olmalıdır : Menkul rehni veya gayrimenkul ipoteği şeklinde ayni bir teminata bağlanmış alacaklar, kamu kuruluşlarından olan alacaklar ve kefalete bağlı alacaklar için karşılık ayrılamaz.
• Alacak Değerleme günü itibariyle şüpheli hale gelmiş olmalıdır.
• Alacak, dava ve icra safhasında bulunmalı ve takibat ciddiyetler devam ettirmelidir. Sadece müracaat yeterli değildir.
• Alacağın dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacak olması halinde ise ; yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş olmalıdır.

 

Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılacak Dönem :

• Borçlusu tarafından vadesinde ödenmeyen alacaklar kanuni yollara hangi dönemde başvurulmuşsa alacak o dönemde şüpheli hale geleceğinden , karşılık da söz konusu dönemde ayrılacaktır.
• Alacağın vadesi ile kanuni yollara başvurulması farklı dönemlere rastlarsa, karşılık vadenin dolduğu yılda değil, gerekli kanuni şartların sağlandı yılda ayrılacaktır.
• Şüpheli alacak karşılığı uygulaması ihtiyaridir. Dolayısıyla alacağın şüpheli hale geldiği dönemde karşılık ayrılmadığı durumda ihtiyariliğin karşılık ayırmama yönünde kullanıldığı kabul edilerek, daha sonraki dönemlerde bu alacak için karşılık ayrılması söz konusu olamaz. 

 

Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılmasında Özellikli Durumlar :

 

• Kampanyalı (Ön ödemeli) satışlardan doğan alacaklar ve avans niteliğindeki alacaklar için karşılık ayrılamaz
• Alacağın ilgili dönem kayırlarına girmiş olması ve KDV beyannamelerinde beyan edilmiş olması durumunda KDV içeren şüpheli alacakların KDV tutarı içinde karşılık ayrılabilmektedir.
• Aciz vesikasına bağlanan alacaklarda alacağın tamamı için değilse de bu vesikada yer alan tutar kadar karşılık ayrılabilir.
• Yurt dışından olan alacaklar içinde yurt dışında dava açıldığının dış temsilciliklere onaylatılması şartıyla karşılık ayrılabilir
• Dövize endeksli veya döviz cinsinden olan şüpheli alacaklar için karşılık ayrılmasına karar verilmesi halinde, bu alacağa bağlı olarak ortaya çıkan kurk farkları da şüpheli alacak kabul edilerek karşılık ayrılır
• İştiraklerden olan alacaklar için karşılık ayrılabilir
• İflas halindeki kişilerden olan alacaklar için karşılık ayrılabilir
• Ferdi işletme ve şahıs şirketlerinde şirketin ortaklarından olan alacaklar için karşılık ayrılamaz
• Şahıs şirketlerinden(Kolektif ve Adi ortaklık) olan alacaklarda TTK hükümlerine göre tüm ortaklar tüm mal varlıklarıyla müteselsilen sorumlu olduklarından şüpheli alacak karşılığı ayrılabilmesi için şirket tüzel kişiliği ve ortakların hepsi için takibata geçilmiş olması gerekmektedir
• Ciro edilmek suretiyle gelen senet bedelinin ödenmemiş olması durumunda, şüpheli alacak karşılığı ayrılabilmesi için bu senedi ciro eden kişi hakkında takibat yapılmış olması gerekir.
• Kefalete bağlı olan alacaklarda asıl borçlunun yansı sıra kefil nezdinde de takibata geçilmiş olması gerekir
• Hatır senetleri için şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz
• TMSF’ye devredilen bankalarda bulunan mevduat ve repo hesapları için karşılık ayrılamaz

 

Değersiz Alacaklar

            Yargı kararına veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline imkan olmayan alacaklardır.

            VUK’un 322. maddesine göre bir alacağın değersiz alacak sayılarak gider yazılabilmesinin şartları şunlardır:

• Alacak, bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutan ticari veya zirai kazançla iştigal eden işletmelere ait olmalıdır.
•  Alacak, ticari işle veya işletme ile alakalı olmalıdır
• Alacağın tahsili, kazai bir hükme (yargı kararı) veya kanaat verici bir vesikaya göre imkansız hale gelmelidir.
• Alacak ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ve devam ettirilmesi ile ilgili olmalıdır

Kanaat verici vesikaya örnekler:

• Konkordato anlaşması
• Borçlunun miras bırakmadan ölümü ve mirasçıların mirası reddettiğini gösteren belge
• Alacaktan vazgeçildiğini gösteren mahkeme tutanakları
• Borçlunun ülkeyi geri dönmemek üzere terk ettiğini belirleyen gazeteler ve bunu doğrulayan resmi makam belgeleri v.s…..

 

Değersiz Alacaklarda Özellikli Konular

 

• Bir alacağın değersiz alacak sayılabilmesi için tüm hukuki yolların tüketilmiş olması gerekir
• Borçlunun iflas etmiş olması tek başına değersiz alacak yazmak için yeterli değildir
• .alacağın değersiz hale geldiği yıl hesaplarına gider yazılması gerekir. Değersiz alacaklar daha sonra tahsil edildiğinde tahsil edildiği yıl gelir yazılır.
• Bilanço esasına göre defter tutan işletmeler bu tür alacaklarını değersiz hale geldiği yıl mukayyet değer ile zarara geçirerek, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise defterlerine gider kaydederek yok ederler.
• KDV içeren değersiz alacaklarda KDV de değersiz alacak olarak kabul edilir.

 

Reeskont Uygulaması ve Şartları

            Reeskont ayırmanın şartları şöyledir :

• Alacak veya borç senede bağlı olmalıdır
• Senet vade içermelidir
• Senedin vadesi değerleme günü itibariyle gelmemiş olması gerekir
• Senet bilançoda yer almalıdır
• Senet kazancın elde edilmesine yönelik olmalıdır

 

Reeskontta Özellikli Durumlar :

 

• Bankalar, bankerler ve sigorta şirketleri dışında kalan ve bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için reeskont işlemi ihtiyaridir
• Alacak senetlerini reeskonta tabi tutan mükellefler, borç senetlerini de reeskonta tabi tutmak zorundadırlar
• Kısmi reeskont yapılamaz
• Bankalara teminata ve tahsilata verilen senetler için reeskont hesaplanabilir
• Kampanyalı(Ön ödemeli) satışlarla ilgili olarak alınan senetler için reeskont hesaplanmaz
• Hatır senetleri için reeskont hesaplanamaz
• Vadeli çekler için reeskont hesaplanmaz
• Yıllara sari inşaat dolayısıyla alınan senetler için reeskont hesaplanamaz
• Vadesi belli olan senetsiz alacak ve borçlar için reeskont hesaplanamaz
• Müflisten  olan alacaklar için reeskont hesaplanamaz.

Müflis : Mahkemece iflas ettiğine hükmedilen kimse

• Yabancı para cinsinden olan senetli alacaklar reeskonta tabi tutulabilir. Ancak bu durumda reeskont oranı olarak; senette faiz oranı yoksa LİBOR(Londra Bankalar arası faiz oranı) esas alınır
• Senet KDV içeriyorsa reeskont işlemi KDV dahil tutar üzerinden yapılmalıdır.

 

Z.E.