Üretim işletmelerinde bir mamulün maliyeti hesaplanırken en önemli nokta, gider yerlerinde oluşan maliyetlerin ürün maliyetine dağıtılmasıdır.
Bu dağıtım 3 aşamada gerçekleşir :
1. I. DAĞITIM : Bir üretim işletmesinde yer alan tüm gider yerlerini ilgilendiren maliyet kalemlerinin bir dağıtım anahtarı yardımıyla gider yerlerine dağıtılmasıdır.
2. II. DAĞITIM : Bir üretim işletmesinde yer alan yardımcı hizmet gider yerleri (YHGY) ile yardımcı üretim gider yerleri (YÜGY)'indeki maliyetlerin çeşitli yöntemler ile esas üretim gider yerlerine (EÜGY) dağıtımıdır. Bu yöntemler şunlardır :
a. Doğrudan Dağıtım Yöntemi(Basit Dağıtım) : YHGY ile YÜGY'nin birbirlerine dağıtım yapmadığı doğrudan EÜGY'e dağıtım yaptığı yöntemdir.
b. Kademeli Dağıtım Yöntemi : YHGY ile YÜGY'nin birbirlerine belirli şartlara göre kısmen dağıtım yapıldığı yöntemdir. Bu şartlar şöyledir :
* Öncelikle dağıtım yaptığı gider yeri fazla olan YHGY ya da YÜGY'den başlanır
* Dağıttıkları gider yerleri eşit olması durumunda I. dağıtım giderleri yüksek olandan başlanır.
* Dağıtımı ilk yapılan YHGY ya da YÜGY sadece kendisine dağıtım yapmaz.
* Kendinden önce dağıtımı yapılmış YHGY ya da YÜGY hem kendine hem de kendisinden önce dağıtımı yapılan gider yerlerine dağıtım yapmaz.
c. Matematiksel Dağıtım Yöntemi: YHGY ile YÜGY'nin birbirlerine dağıtım yaptıkları yöntemdir.
d. Planlı Dağıtım Yöntemi: Tüm gider yerlerine (EÜGY de dahil) maliyet dağıtımlarının önceden bütçelenmiş tutarlar üzerinden dağıtımın yapıldığı, maliyet süreci sonunda gerçekleşen maliyet dağıtımları ile karşılaştırıldıktan sonra ortaya çıkan farkların (eksik veya fazla yüklemelerin) dağıtımının yapıldığı yöntemdir.
3. III. DAĞITIM : Esas üretim gider yerlerinde toplanan maliyetlerin üretilen mamul maliyetine dağıtımıdır.
Örnek :
X üretim işletmesinin A ve B olmak üzere iki esas üretim gider yeri ve Yemekhane ve Bakım Onarım olmak üzere iki de yardımcı hizmet gider yeri vardır. İşletme üretim süreci sonunda A üretim gider yerinde 10.000 adet, B üretim gider yerinde ise 12.000 adet mamul üretmiştir. İşletmenin maliyet dönemine ait giderleri ve dağıtım anahtarları aşağıdaki gibidir :
| GİDER ÇEŞİTLERİ | TOPLAM MALİYETLER (TL) | DAĞITIM ANAHTARI | ÜRETİM A | ÜRETİM B | YEMEKHANE | BAKIM ONARIM |
| Direkt İlk Madde ve Malzeme | 260.000 | * | 120.000 | 140.000 | 0 | 0 |
| Direkt İşçilik giderleri | 320.000 | * | 120.000 | 200.000 | 0 | 0 |
| Elektrik | 15.000 | Watt | 800 | 1200 | 400 | 600 |
| Amortisman | 16.000 | makine saati | 600 | 800 | 400 | 200 |
| Su | 1.200 | İşçi Sayısı | 120 | 160 | 5 | 15 |
İşletmede 2. doğrudan dağıtım yöntemine göre gerçekleştirilmekte olup, Yemekhane YHGY işçi sayısına göre, Bakım Onarım YHGY ise makine saatine göre dağıtım yapılmaktadır.
Önce I. dağıtımı gerçekleştirelim :
Elektrik Giderinin Dağıtımı : 15.000 / 3.000 watt = 5 TL/watt
Üretim A : 800 * 5 TL/watt = 4.000 TL
Üretim B : 1200 * 5 TL/watt = 6.000 TL
Yemekhane : 400 * 5 TL/watt = 2.000 TL
Bak-Onar : 600 * 5 TL/watt = 3.000 TL
Amortisman Giderinin Dağıtımı : 16.000 / 2.000 mk saati = 8 TL / mks
Üretim A : 600 * 8 TL/mks = 4.800 TL
Üretim B : 800 * 8 TL/mks = 6.400 TL
Yemekhane : 400 * 8 TL/mks = 3.200 TL
Bak-Onar : 200 * 8 TL/mks = 1.600 TL
Su giderinin dağıtımı : 1.200 TL / 300 işçi = 4 TL/işçi
Üretim A : 120 * 4 TL/işçi = 480 TL
Üretim B : 160 * 4 TL/işçi = 640 TL
Yemekhane : 5 * 4 TL/işçi = 20 TL
Bak-Onar : 15* 4 TL/işçi = 60 TL
1. dağıtım sonucu maliyet dağıtımları şu şekilde gerçekleşir:
Üretim A : 120.000 + 120.000 + 4.000 + 4.800 + 480 = 248.280 TL
Üretim B : 140.000 + 200.000 + 6.000 + 6.400 + 640 = 353.040 TL
Yemekhane : 2.000 + 3.200 + 20 = 5.220 TL
Bak-Onar : 3.000 + 1.600 + 60 = 4.660 TL
1. dağıtım sonraki tablomuz şu şekilde olur :
| GİDER ÇEŞİTLERİ | ÜRETİM A | ÜRETİM B | YEMEKHANE | BAKIM ONARIM |
| 1 Dağıtım Toplam Giderleri | 248.280 | 353.040 | 5.220 | 4.660 |
| Dağıtım Anahtarları | ||||
| Mk. Saati | 600 | 800 | 400 | 200 |
| İşçi Sayısı | 120 | 160 | 5 | 15 |
Şimdi Doğrudan dağıtım yöntemine göre 2. dağıtımı gerçekleştirelim :
Yemekhane işçi sayısına göre dağıtım yapılacak :
5.220 / 120+160 = 18,6 TL / işçi
Üretim A : 120 * 18.6 = 2.232 TL
Üretim B : 160 * 18,6 = 2.988 TL
Bakım onarım ise makine saatine göre dağıtım yapacak :
4.660 / 600+800 = 3,33 TL
Üretim A : 600 * 3,33 = 1.988 TL
Üretim B : 800 *3,33 = 2.602 TL
Buna göre : Üretim A toplam maliyeti : 248.280 + 2.232 + 1.988 = 252.500
Üretim B toplam maliyeti : 353.040 + 2.988 + 2.602 = 358.630
Son olarak 3 dağıtımı yapalım :
Üretim A da üretilen 10.000 adet mamulün maliyeti : 252.500 / 10.000 = 25.25 TL/birim
Üretim B de üretilen 12.000 adet mamulün maliyeti : 358.630/12.000 = 29,88 TL/birim
Şimdi Kademeli dağıtım yöntemine göre maliyet dağıtımın yapalım :
Örnekte 1. dağıtım, 2. dağıtım yöntemine göre değişiklik göstermez. o nedenle örneği 2. dağıtımdan itibaren çözelim :
Yemekhane ve bakım onarım YHGY'i aynı sayıda gider yerine dağıtım yaptıklarından tutarı yüksek olan Yemekhane YHGY'den dağıtıma başlanır. ilk dağıtımı yapılan YHGY, sadece kendisine dağıtım yapmaz.
Yemekhane dağıtım ölçüsü = 5.220 /( 120+ 160+ 15) = 17,7 TL/ işçi
Yemekhaneden Üretim A'ya = 17,7 * 120 = 2.124 TL
Yemekhaneden Üretim B'ye = 17,7* 160 = 2.832 TL
Yemekhaneden Bak-Onar.'a = 17,7 * 15 = 264 TL
Bakım onarım 2. dağıtılan YHGY olduğundan hem kendine hem de kendisinden önce dağıtımı yapılan Bakım onarıma dağıtım yapmaz. Arıca yemekhaneden bakım onarıma dağıtılan 264 TL yemekhane maliyetine eklenmelidir. Buna göre:
Bakım Onarım dağıtım ölçüsü = (4.660 + 264) / (600 + 800 ) = 3,5 TL/ makine saati
Bakım onarımdan Üretim A'ya = 3,5 * 600 = 2.100
Bakım Onarımdan Üretim B'ye = 3,5 * 800 = 2.800
Şimdi 3. dağıtımı yapalım :
Üretim A nın toplam maliyeti : 248.280+ 2.124 + 2.100 = 252.504 TL
Üretim A da üretilen 10.000 adet mamulün birim maliyeti = 252.504 / 10.000 = 25,25 TL
Üretim B'nin toplam maliyeti : 353.040 + 2.832 + 2.800 = 358.672 TL
Üretim B de üretilen 12.000 adet mamulün birim maliyeti = 358.672 / 12.000 = 29,89 TL
Şimdi Matematiksel dağıtım yöntemine göre maliyet dağıtımın yapalım :
Örnekte 1. dağıtım, 2. dağıtım yöntemine göre değişiklik göstermez. o nedenle örneği 2. dağıtımdan itibaren çözelim :
| GİDER ÇEŞİTLERİ | ÜRETİM A | ÜRETİM B | YEMEKHANE | BAKIM ONARIM |
| 1 Dağıtım Toplam Giderleri | 248.280 | 353.040 | 5.220 | 4.660 |
| Dağıtım Anahtarları | ||||
| Mk. Saati | 600 | 800 | 400 | 200 |
| İşçi Sayısı | 120 | 160 | 5 | 15 |
Matematiksel dağıtım yönteminde YHGY'i sadece kendilerine dağıtım yapmazlar. Ayrıca dağıtım anahtarlarının gider yerlerine göre oranlarının hesaplanması gerekir.
Mk saati = 2.000 toplam mak.saatini gider yerlerine oranlar isek:
Üretim A = 600/2000 = %30
Üretim B = 800/2000 = %40
Yemekhane = 400/2000 = %20
Bak-Onar. = 200/2000 = %10
toplam = %100
İşçi sayısı = 300 toplam işçi sayısını gider yerlerine oranlar isek :
Üretim A = 120/300 = %40
Üretim B = 160/300 = %53
Yemekhane = 5/300 = %2
Bak-Onar. = 15/300 = %5
toplam = %100
Şimdi tablomuzu bu oranlara göre tekrar düzenleyelim :
| GİDER ÇEŞİTLERİ | ÜRETİM A | ÜRETİM B | YEMEKHANE | BAKIM ONARIM |
| 1 Dağıtım Toplam Giderleri | 248.280 | 353.040 | 5.220 | 4.660 |
| Dağıtım Anahtarları | ||||
| Mk. Saati | %30 | %40 | %20 | %10 |
| İşçi Sayısı | %40 | %53 | %2 | %5 |
Yemekhaneye = Y
Bakım onarıma = B dersek ;
Y = 5.220 + 0,20B
B = 4.660 + 0,05Y bu denklemlerden birinin yerine diğerini koyarsak ;
Y = 5.220 + 0,20 ( 4.660 + 0,05Y) => 5.220 + 932 + 0,01Y => Y = 6152 + 0,01Y =>
Y - 0,01Y = 6152 => 0,99Y = 6152 => Y = 6214 TL
B = 4660 + 0,05 * 6214 = 4971 TL
Şimdi dağıtımları yapalım :
Yemekhaneden ;
Üretim A'ya = 6214 * 0,4 = 2.486
Üretim B'ye = 6214 * 0,53 = 3.293
Bakım Onarım'a = 6214 * 0,05 = 311
Bakım Onarımdan ;
Üretim A'ya = 4971 * 0,3 = 1491
Üretim B'ye = 4971 * 0,4 = 1988
Yemekhaneye = 4971* 0,2 = 994
Şimdi üçünü dağıtımı yapalım ;
Üretim A'da 248.280 + 2.486 + 1491 = 252.257/ 10.000 = 25,23 TL
Üretim B'de : 353.040 + 3.293 + 1.988 = 358.321/12000 = 29,87 TL
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder
Sorularınızı Bekliyorum