HAZIR DEĞERLER (ÖRNEKLERLE KONU ANLATIMI)

10 HAZIR DEĞERLER :

İşletmelerin, kasa ve bankasındaki nakitleri ile, istedikleri anda nakde dönüştürebilecekleri ya da tüketebilecekleri varlıklarının izlendiği hesap gurubudur. Hazır değerler, işletmelerin en likit varlıklarıdır. Şu hesaplardan oluşurlar.

100 KASA HS
101 ALINAN ÇEKLER HS
102 BANKALAR HS
103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-)
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HS

Şimdi bu hesapları inceleyelim ;

100 KASA HESABI :

İşletmelerin nakit hareketlerinin izlendiği hesaptır. işletmede nakit artışları bu hesabın borcuna, nakit azalışları ise alacağına kaydedilir. hesap ya borç kalanı verir ya da kalan vermez. hesabın borç kalanı işletmedeki mevcut nakit toplamını verir.

İşletmedeki döviz çeşitliliğini ayrıca takip edebilmek için yardımcı alt hesaplar kullanılır. ( Örn : 100 KASA/TL Kasası , 100 KASA/ $ Kasası gibi)

Dönem sonlarında, TL nakitler nominal değer ile değerlenirken, döviz türü nakitler merkez bankası kuru ile değerlenirler.

NOT : Döviz türü nakitler, o günkü kur ile TL çevrilerek kaydedilmelidirler.( Parayla Ölçülme Kavramı gereği). Döviz işlemleri döviz türü olarak nazım hesaplarda ayrıca izlenirler. ( Tam açıklama Kavramı gereği)

Örnek : Bir işletmenin döviz hareketleri şöyledir:

1-  nakit fazlasını değerlendirmek amacıyla 18.03.2016 tarihinde 40.000 $ dövizi 2.60 TL kurdan satın almıştır.

40.000 $ * 2.60 = 104.000 TL değerli döviz artmış, aynı değerli TL nakit azalmıştır.

_______________18.03.2016________________
100 KASA                               104.000
$ Kasası
                  100 KASA                                104.000
                   TL Kasası   
_________________ / _____________________

2. İşletme, 15.000 $ dövizi 15.05.2016 tarihinde 2,80 TL kurdan nakde çevirmiştir.

Alış : 15.000 $ * 2,60 =  39.000 TL değerli döviz azalmış
Satış : 15.000 $ * 2,80 = 42.000 TL artmıştır.

Aradaki varlık artışı bir gelir hesabı olan 646 KAMBİYO KARLARI hesabında alacaklı izlenir.

_______________15.05.2016________________
100 KASA                               42.000
TL kasası
                   100 KASA                             39.000
                    $ kasası
                   646 KAMBİYO KAR              3.000
________________ / _______________________

101 ALINAN ÇEKLER HS :

İşletmelerin üçüncü kişilerden almış oldukları çek tutarlarının izlendiği hesaptır. hesap alınan çek tutarı arttıkça borç, çek tahsil ya da ciro edildiğinde alacak kaydedilir. hesap ya borç kalanı verir ya da kalan vermez. hesabın borç kalanı henüz tahsil edilmemiş çek tutarlarını gösterir.

Çekler nominal değer ile değerlenirler.

Nominal (İtibari Değer) : Bir varlığın üzerinde yazılı olan değeridir.

Ciro : Alınan bir çekin tüm haklarının üçüncü bir kişiye devredilmesidir. Piyasada çok rastlanılan bir işlemdir.

NOT : Vadeli çekler, şekil olarak çek fakat özünde senet niteliği taşıdığından özün önceliği kavramı gereği ALACAKA SENETLERİ hesabında izlenirler.

Örnek : İşletme, %18 KDV dahil 47.200 TL tutarlı satışı çek karşılığı yapmıştır.

47200/1,18 = 40.000 TL satış, 7.200 TL KDV ( Tahsil edilen KDV)

____________________ / ___________________
101 ALINAN ÇEKLER             47.200
             
                600 YURT İÇİ SATIŞLAR           40.000
                391 HESAPLANAN KDV              7.200
___________________ / ____________________

102 BANKALAR HS:

 İşletmelerin, çeşitli bankalarda bulunan vadeli vadesi mevduat hesaplarındaki tutarların izlendiği hesaptır. hesap, bankadaki mevduat hesaplarındaki tutarlar arttıkça borç, azaldıkça alacak kaydedilir. Hesap ya borç kalanı verir ya da kalan vermez.  hesabın borç kalanı banka hesaplarındaki kullanılabilir tutarların toplamını ifade eder.
Banka hesaplarındaki mevduat tutarları mukayyet değer ile değerlenir.

Mukayyet Değer : Varlık, borç ve kaynakların muhasebe kayıtlarındaki değeridir.

NOT : Vadeli mevduat hesaplarına işleyen hesaba yatan faizler 102 BANKALAR hesabının borcunda izlenirken, döneme tahakkuk eden izleyen dönemde tahsil edilecek  faiz gelirleri 181 GELİR TAHAKKUKLARI hesabında tahsil edilinceye kadar borçlu izlenir.

Örnek : İşletme, 01.09.2015 tarihinde yıllık  %8 Faizli 9 ay vadeli bir hesaba 60.000 TL yatırmıştır. İşletme mali tablolarını aylık olarak düzenlemektedir. Gelir vergisi dikkate alınmayacaktır.

Önce vadeli hesaba nakit yatırılması kaydını yapalım :

_________________01.09.2015__________________
102 BANKALAR                        60.000
Vadeli Hesap
                 100 KASA                               60.000
___________________/ ________________________

Dönemsellik kavramı gereği, dönem sonunda tahakkuk eden fakat gelecek dönem vade sonunda tahsil edilecek olan tahakkuk kaydını yapalım.

2015 yılı için 9.10.11 ve 12 aylar olmak üzere 4 ay, geri kalan 5 ay 2016 yılının faiz geliridir.

Faiz geliri : 60.000 * 0,08 = 4.800 yıllık faiz / 12 ay = 400 TL aylık faiz

2015 yılı faiz geliri 4 ay * 400 TL = 1.600 TL
2016 yılının faiz geliri 5 ay * 400 TL = 2.000 TL

2015 yılı dönem sonu kaydı ;

_______________ 31.12.2015 ______________
181 GELİR TAHAKKUKLARI      1.600
Faiz Geliri
               642 FAİZ GELİRLERİ              1.600
________________ / _____________________

Vade sonu faiz tahsil kaydı ;

_______________01.06.2016______________
102 BANKALAR                          3.600
Vadeli Hesap
                   181 GELİR TAHAKKUK.         1.600
                   642 FAİZ GELİRLERİ               2.000
________________ / ____________________

Vadeli hesaptan vadesiz hesaba aktarım;

______________ 01.06.2016 ______________
102 BANKALAR                      63.600
Vadesiz
                  102 BANKALAR                   63.600
                  Vadesiz
________________ / _____________________


103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ( -)

İşletmelerin mal ve hizmet alımlarında keşide ettikleri ( düzenledikleri) çek tutarlarının izlendiği hesaptır. hesap aktifi düzenleyici pasif karakterli bir hesaptır. ya alacak kalanı verir ya da kalan vermez. alacak kalanı henüz ödenmemiş çek tutarlarını ifade eder.

Hesap nominal değer ile değerlenir.

Not: Vadeli çek düzenlendiğinde,  özün önceliği kavramı gereği, çek tutarı BORÇ SENETLERİ hesabında alacaklı izlenir.

Örnek: İşletme, %18 KDV dahil 35.400 TL tutarlı ticari malı çek düzenleyerek satın almıştır.

35.400 / 1.18 = 30.000 TL ticari mal maliyeti, 5.400 TL ödenen KDV tutarı


________________ / ________________
153 TİCARİ MALLAR          30.000
191 İNDİRLECEK KDV         5.400
           103 VER.ÇEK.ÖD.EMİR(-)      35.400
________________/ _________________


108 DİĞER HAZIR DEĞERLER:

İşletmelerin, yukarıdaki hesaplarda tam olarak tanımlanamayan fakat her an tüketebildikleri ya da paraya çevirebildikleri varlıkların izlendiği hesaptır. Bu varlıklar elde edildikçe hesap borçlandırılır, tüketildiğinde ise alacak kaydedilir. hesap ya borç kalanı verir ya da kalan vermez. hesabın borç kalanı henüz tüketilmemiş ya da paraya çevrilmemiş hazır değer tutarlarının ifade eder. Diğer hazır değer olarak kabul edilen varlılara örnekler şunlardır;

* Posta ve damga pullar
* Yoldaki paralar ve posta  havaleleri
* Peşin kullanılmış kredi kartı slipleri
* Vadesi gelmiş tahvil kuponları