STOKLARIN DEĞERLEMESİ

STOKLARIN DEĞERLEMESİ

1- Satın alınan Emtianın Değerlemesi 

Satın alınan emtia maliyet bedeli ile değerlenir. Maliyet bedeli ; bir iktisadi kıymetin satın alınması veya değerinin arttırılmasına yönelik yapılan ödemelerle buna bağlı olarak doğan tüm giderleri ifade eder.

Buna göre satın alınan emtianın maliyetine aşağıdaki unsurların girmesi gerekir.

a-                     Yurt içinden alınan Emtiada;  satın alama bedeline ek olarak, malın işyerine getirilmesine kadar ödenen nakliye ve sigorta giderleri, komisyonlar v.b.

b-                     İthal edilen Emtiada ; ithal edilen emtianın CİF bedeli, gümrükte ödenen vergiler ve emtianın gümrükten işyerine gelinceye kadar yapılan nakliye, komisyon v.b giderler ile ithalat teminatları için ödenen faiz ve komisyonlar maliyet bedeline girer.

Cif : uluslararası ticaretle ilgili bir terimdir. Bu tip ticarette alıcının ödediği ücrete ürün bedeli, navlun

bedeli (gönderim öncesinde bekleyeceği depo), anlaşma sırasında belirlenmiş limana kadar taşıma ve sigorta ücretleri dahildir.-  vc vb

*  İthal edilen emtiaya bağlı olarak ortaya çıkan ve emtianın işletme stoklarına girdiği tarihe kadar aleyhte oluşan kur farklarının maliyete intikal ettirilmesi zorunludur.

*  Stokta kalan emtia ile ilgili olarak daha sonra ortaya çıkacak kur farklarının ise ; ilgili yıllarda gider yazılması veya maliyete eklenmesi ihtiyaridir 

* Söz konusu mallar satıldığı taktirde lehe oluşan kur farklarının doğrudan gelir yazılması, satılmayıp işletme stoklarında yer almaya devam ettiği bir durumda ise mükellefin tercihinde bağlı olarak emtianın maliyetinden düşülmesi veya doğrudan gelir kaydedilmesi gerekecektir.

* İşletmenin finansman temini amacıyla bankalardan veya benzeri kredi müesseselerinden aldıkları krediler için ödedikleri faiz ve komisyon giderlerinden dönem sonu stoklarına pay vermeleri ihtiyaridir.

* vadeli olarak satın alınan emtialarla ilgili satıcılara ödenen ve satış faturasında gösterilen vade farkları emtianın maliyet bedelinin bir unsurudur. Ancak emtianın alımı aşamasında söz konusu olmayıp, alıcının borcunu belirlenen vadede ödeyememesi gerekçesiyle doğan ve ayrıca fatura edilen vade farklarının ise emtia maliyetine eklenmeyip, finansman giderleri kapsamında değerlendirilmesi gerekecektir.

3- İmal Edilen Emtianın Değerlemesi

* Mamulüm üretiminde kullanılan direkt ilk madde ve malzeme giderleri

* Mamule isabet eden işçilik

* Genel üretim giderlerinden mamule düşen pay

* Genel Yönetim Giderlerinden mamule düşen pay- ( İhtiyari giderde yazılabilir)

* Ambalajlı satılması şart olan mamullere ilişkin ambalaj giderleri

4- Emtiada Düşük Bedelle Değerleme

Emtianın değerleme günündeki satış fiyatı, maliyet bedeline kıyasla %10 veya daha fazla düşüklük gösteriyorsa, bu durumda maliyet bedeli yerine emsal bedeline göre değerleme yapılabilir.

5- Kıymeti Düşen Mallarda Değerleme

Değerini kısmen veya tamamen kaybeden emtia emsal bedeli ile değerlenir. Bu şekilde değerleme yapabilmek için;

·         değer kaybı ticari faaliyetin normal gerekleri dahilindeki bozulma, çürüme, kırılma, çatlama, paslanma v.b. olaylar sonucunda;

·         veya yangın, deprem, su basması gibi doğal afet nedeniyle oluşmalıdır.

·         Bu haller dışında örneğin çalınma ve kaybolma hallerinde bu hüküm uygulanamaz

6- Çalınan ve Kaybolan Malların Değerlemesi

* Gelir idaresi, malların herhangi bir şekilde çalınması halinde bu malların, kıymeti düşen mallar olarak değerlemesini veya uğranılan zararın vergi matrahı ile ilişkilendirilmesini kabul etmemektedir.

* yine kaybolan malların sermayede meydana gelen azalma olarak kabul edilmekte ve bu malların değerlerinin giderleştirilmesine izin verilmemektedir.

* Mevcut emtiaların sigortalanması halinde ise, sigorta primleri gider yazılmaktadır.

* Çalınma işleminin tevsik(belgelemek) edilememesi durumunda (işletmeden çekiş olarak değerlendirildiği) , çalınan mallara ilişkin olarak sigorta şirketinden alınan tazminatın, ortaklara satış olarak gösterilen( KDV dahil) bedeli aşan kısmının, ilgili dönem kazancına intikal ettirilmesi gerekmektedir.

7- İmalat Artıklarının Değerlemesi

Belli bir değeri olan imalat artıkları emsal bedelle değerlenir. Bulunan değer, ya mamul birim maliyetinin hesaplanmasında imalat maliyetinden düşülür, ya da bu dönem içinde satılmaları halinde elde edilen değerler satış hasılatı olarak gelir yazılır. Bununla beraber hiçbir ekonomik değeri olmayan ve atılan imalat artıkları değerleme konusu yapılamaz.

8- İşletmeden yapılan Emtia çekişlerinin Değerlemesi

İletme sahipleri, eş ve çocukları tarafından işletmeden çekilen mallar emsal bedelle değerlendikten sonra kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınmalıdır.

9- Firelerin değerlemesi

Fire durumu kendiliğinden meydana gelen bir azalmayı ifade ettiğinden envanter işlemlerinde değerleme imkanı bulunmamaktadır. Ayrıca, fireler için herhangi bir belge düzenlenmesine de gerek bulunmamaktadır.

10- Maniplasyona Tabi emtialarda(Satın alınan malların, renk, kalite, büyüklük gibi sınıflandırılmak suretiyle tasnifinin yapılamasıdır . Tütün, üzüm, pamuk gibi) Değerleme

Manipülasyona tabi kıymetlerde değerleme, kalite farkları da dikkate alınmak suretiyle aşağıdaki gibi yapılmalıdır.

a-      Emtia Toplam Maliyetine ; mal alış bedeli, alışa ilişkin taşıma, sigorta v.b giderler, maniplasyon işlemi için kullanılan işçilik, maniplasyon işleminde kullanılan makine amortismanı, genel idare gideri niteliğinde olmayan direkt maniplasyon  işlemi giderleri v.b.

b-     Toplam Emtia Maliyeti; maniplasyon işlemi sonrasında ayrılan mallara, kaliteleri itibariyle piyasa fiyatları dikkate alınarak dağıtım yapılır.

11- Ambalaj maddelerinin Değerlemesi

Ambalaj maddeleri;

·         geri dönmemek üzere satılan malla verilmek suretiyle kullanılıyorsa mamul maliyetine eklenir.

·         Maldan ayrı olarak depozito alınmak ve geri geldiğinde depozito ödenmek biçiminde kullanılıyor olması durumunda kritik nokta bunların amortismana tabi iktisadi kıymet vasfı taşıyıp taşımadıklarıdır.

Z.E.