10 HAZIR DEĞERLER/ Örnekli Konu Anlatımı

10 HAZIR DEĞERLER

İşletmelerin, kasa ve bankasındaki nakitleri ile istenildiği anda paraya çevirebileceği varlıklarına denir. Şu hesaplardan oluşur ;
100 KASA
101 ALINAN ÇEKLER
102 BANKALAR
103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-)
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER



100 KASA HESABI

* Nakit işlemlerin izlendiği hesaptır.
* Nakit artışlar hesabın borcuna, azalışlar ise alacağına kaydedilir.
* Hesap ya borç kalanı ya da kalan vermez.
* HesabIn borç kalanı kasa mevcudunu verir.
* TL yanında döviz tutarları da bu hesapta izlenir.
* Kasa mevcudu hesabın borç kalanından eksik ise kasa noksanlığı, fazla ise kasa fazlalığı söz konusudur.
* Kasa noksanlığı tutarı bu hesabın alacağında, 197 Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları hesabının borcunda izlenir.
* Kasa fazlalığı tutarı bu hesabın borcunda, 397 Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları hesabının alacağında izlenir.
* Parayla ölçülme kavramı gereği döviz tutarları merkez bankası alış kuru ile değerlenerek bu hesapta izlenir.
* Dönem sonlarında ortaya çıkan kur artışları bu hesabın borcunda, 646 Kambiyo Karları hesabının alacağında izlenir. Kur azalışları ise bu hesabın alacağında, 656 Kambiyo Zararları hesabın borcunda izlenir.

Örnek ; 
İşletme, yaptığı kasa sayımında kasa mevcudunu 20.000 TL olarak tespit etmiştir. aynı tarihte kasa hesabının borç toplamı 75.000 TL, alacak toplamı ise 52.000 TL'dir. kasa farkının araştırılmasına karar verilmiştir. bir süre sonra kasa farkının satıcıya yapılan ödemenin kayıtlara alınmadığından kaynaklandığı anlaşılmıştır. 

Çözüm; 
Öncelikle kasa farkının kaydını yapalım. Kasa hesabının borç toplamından alacak toplamını çıkardığımızda 23.000 kalan verir. fakat kasada 20.000 TL mevcut olduğundan kasa da 3.000 TL noksanlık oluşmuştur. 
______________/_________________
197 SAYIM VE TESELLÜM NOK.         3.000
     100 KASA                                                 3.000
_____________/__________________

Bu farkın satıcıya yapılan ödeme kaydının unutulduğundan kaynaklandığı anlaşılmış, yapılacak kayıt;

_____________/___________________
320 SATICILAR                                  3.000
    197 SAYIM VE TESELLÜM NOK.            3.000
_____________/___________________

101 ALINAN ÇEKLER HESABI

* İşletmelerin, müşterilerinden almış olduğu çek tutarlarının izlendiği hesaptır.
* Alınan çek tutarları arttıkça hesap borç, azaldıkça alacak kaydedilir.
* Hesap ya borç kalanı verir ya da kalan vermez.
* Hesabın borç kalanı henüz tahsil edilmeyen çek tutarını gösterir.
* Hesap nominal(itibari) değer ile değerlenir.
* İtibari değer , üzerindeki yazılı değeridir.
* Özün önceliği kavramı gereği, alınan vadeli çekler bu hesapta değil, 121/221 Alacak Senetleri hesabında izlenir.
* İşletmeler, ancak aldıkları çekleri ciro edebilirler. Bu nedenle ciro edilen çek tutarları bu hesabın alacağında izlenir.

Örnek; 
İşletme, 15.000 TL senetsiz alacağına karşılık aynı tutarlı çek almıştır. bir süre sonra ilgili çeki tahsil etmiştir. 

Çözüm; 
Çek alındığında; 
__________________/________________
101 ALINAN ÇEKLER                    15.000
     120 ALICILAR                                     15.000
_________________/_________________

Çek tahsil edildiğinde; 

_________________/_________________
100 KASA                                       15.000
      101 ALINAN ÇEKLER                        15.000
_______________/____________________


102 BANKALAR HESABI

* Bir hazır değerdir.
* Aktif bir varliktır.
* İşletmelerin vadeli ve vadesiz mevduatların izlendiği hesaptır.
* Mevduat artışları hesabın borcuna, azalışları alacağına kaydedilir.
* Hesap ya borç kalanı verir ya da kalan vermez.
* Hesabın borç kalanı, işletmenin bankalardaki mevduatını gösterir.
* Hesap mukayyet değer ( muhasebe kayıtlarındaki değeri) ile değerlenir.
* Vadeli mevduat hesaplarına işleyen faizler bu hesabın borcunda izlenirken, 642 Faiz Gelirleri hesabının alacağında izlenir.
* Vadeli mevduat hesaplarına tahakkuk etmis fakat izleyen dönemde tahsil edilecek faiz tutarları bu hesapta değil, 181 Gelir Tahakkukları hesabında izlenir.( Dönemsellik kavramı)
* Dövize endeksli mevduat hesapları da bu hesapta TL cinsinden izlenir.( Parayla ölçülme Kavramı)

Örnek; 

İşletme, 01.10.2016 tarihinde 200.000 TL nakdini değerlendirmek için yıllık %9 faizli 6 ay vadeli hesaba yatırmıştır. 

Çözüm; 

01.10.2016 tarihli kayıt ; 
_______________________/___________________
102 BANKALAR                               200.000
        100 KASA                                              200.000
_______________________/___________________

31.12.2016 tarihi ; 

200.000 * %9 = 18.000 yıllık faiz
18.000 /12 ay = 1.500 aylık faiz
10,11 ve 12. aylar 2016 yılına ait olduğundan 3 ay*1.500 = 4.500 TL faiz 2016 yılına ait fakat henüz tahsil edilmediğinden 181 GELİR TAHAKKUKLARI hesabında izlenir.

___________________/__________________
181 GELİR TAHAKKUKLARI              4.500
      642 FAİZ GELİRLERİ                           4.500
__________________/___________________

Vade sonu kaydı ; 

2017 yılı faiz geliri 3 ay *1.500 = 4.500 TL 

_______________/_____________________
102 BANKALAR                                  9.000
     181 GELİR TAHAKKUKLARI                 4.500
     642 FAİZ GELİRLERİ                            4.500
______________/______________________

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-)

* Aktifi düzenleyici pasif karakterli bir hesaptır.
* Bilançoda indirim olarak yer alır.
* İşletmenin keşide etmiş olduğu ( düzenlediği) çek tutarları ile bankalara vermis olduğu ödeme emirleri bu hesapta izlenir.
* Keşide edilen çek tutarları ve ödeme emirleri arttıkça hesap borç, azaldıkça ( ödendikçe) alacak kaydedilir.
* Nominal değerle değerlenir.
* Keşide edilen vadeli çekler, özün önceliği kavramı gereği, bu hesapta değil, 321/421 Borç Senetleri hesabında izlenir.

Örnek; 
İşletme, 10.000 TL tutarlı senetsiz borcunu çek keşide ederek ödemiştir. bir süre sonra ilgili çekin banka hesabından ödendiği anlaşılmıştır. 

Çözüm; 
çek keşide edildiğinde ; 
_______________/_________________
320   SATICILAR                     10.000
     103 VERİLEN ÇEK. VE ÖD. EM.   10.000
_______________/_________________

Çek ödendiğinde;
_______________/_________________
103 VERİLEN ÇEK. VE ÖD. EM.   10.000
      102 BANKALAR                               10.000
_______________/_________________

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

* İşletmelerin kasa ve bankadaki nakitleri ile çekleri dışında, istenildiğinde kullanılabilir( damga ve posta pulları, vadesi gelmiş tahvil kuponları, yoldaki paralar v.b) varlıklar bu hesapta izlenir.
* Aktif bir hesaptır.
* Bu tür varlıkların tutarı arttıkça hesap borç, azaldıkça alacak kaydedilir.
* Hesap ya borç kalanı verir ya da kalan vermez.
* Damga ve posta pulları aktifleştiridiğinde bu hesapta izlenir. Alındığı anda giderleştirilirse 770 Genel Yönetim giderleri gibi faaliyet giderlerinde izlenir.
* Vadeli kredi kartı slipleri bu hesapta değil, 127 Diğer Çeşitli Alacaklar hesabında izlenir.

Örnek; 

İşletme, faaliyetlerinde kullanmak üzere 500 TL tutarlı damga ve posta pulu satın almış ve aktifleştirmiştir. dönem sonunda yapılan sayımda 100 TL damga ve posta pulu kaldığı tespit edilmiştir. 

Çözüm; 

Satın alınıp aktifleştirildiğinde ; 

_____________________/____________________
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER               500
      100 KASA                                                 500
____________________/_____________________

Dönem sonunda ; 500 TL damga ve posta pulundan 100 TL'si kaldığına göre, 400 TL tüketilmiştir. bir varlık tüketildiğinde gidere dönüşür.

__________________/____________________
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ   400
    108 DİĞER HAZIR DEĞERLER            400
_________________/______________________


Zafer EĞİLMEZ